โครงการเด่นด้านพัฒนาทักษะการคิด

5. SQ3R กับการพัฒนากระบวนการคิดด้วยคำถามหมวกความคิด 6 ใบ โดยใช้อัตลักษณ์ของโรงเรียนเป็นฐานในการเรียนรู้ – โครงการที่นำเทคนิคทางจิตวิทยาทั้งเทคนิคการอ่านหนังสือจับใจความ SQ3R และหมวกความคิด 6 ใบ ซึ่งเป็นการกำหนดรูปแบบของความคิดพิจารณาสิ่งเดียวกันในหลายมุมมอง มาใช้สอนนักเรียนในโครงการเกษตรทฤษฎีใหม่ของโรงเรียนบ้านเตง (เรือนจุลประชาสรรค์) จ.พัทลุง เพื่อให้เกิดการศึกษาเรียนรู้เกษตรทฤษฎีใหม่อย่างสร้างสรรค์ จากความเข้าใจ ไม่ใช่การท่องจำ

SQ3R เทคนิคการอ่านหนังสือจับใจความ ที่พัฒนาขึ้นโดยศาสตราจารย์ทางจิตวิทยา มีเทคนิค 5 ขั้นตอน คือ S = Survey สำรวจ Q = Question ตั้งคำถาม R = Read อ่าน R = Recite ท่อง R = Review ทบทวน ซึ่งโรงเรียนบ้านเตง (เรือนจุลประชาสรรค์) จ.พัทลุง นำมาใช้ร่วมกับกระบวนการคิดด้วยคำถามหมวกความคิด 6 ใบ โดยใช้อัตลักษณ์ของโรงเรียนคือการเป็นโรงเรียนยุวเกษตร ซึ่งได้รับการคัดเลือกจากสำนักงานปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม รวมถึงการเป็นศูนย์เกษตรชุมชน ซึ่งมีอาณาเขตกว้างขวางถึง 133 ไร่ เป็นฐานในการเรียนรู้

สำหรับกระบวนการคิดด้วยคำถามหมวกความคิด 6 ใบ นั้นเป็นการกำหนดรูปแบบของความคิดพิจารณาสิ่งๆเดียวกันในหลายมุมมอง คิดค้นโดย ดร.เอ็ดเวิร์ด เดอ โบ โน ปรมาจารย์ด้านการคิด เขาเห็นว่าคนส่วนใหญ่มักจะนำข้อเท็จจริง อารมณ์ และเหตุผลส่วนตัว มาปะปนกันในการถกเถียง ซึ่งผิดและเสียเวลา ดังนั้น เขาจึงเสนอวิธีคิดแบบหมวกความคิด 6 ใบขึ้น โดยแยกกรอบความคิดออกเป็นด้านๆอย่างชัดเจน จากนั้น จึงวิเคราะห์หาเหตุผลภายในกรอบความคิดนั้นๆ ซึ่งจะช่วยพิจารณาสิ่งต่างๆได้ครอบคลุมและมีคุณภาพมากขึ้น หมวก 6 ใบแบ่งเป็น 6 สีแทนความคิดในด้านต่างๆคือ

1. หมวกสีขาว หมายถึง ข้อเท็จจริง
2. หมวกสีแดง หมายถึง อารมณ์ความรู้สึก
3. หมวกสีดำ หมายถึง การตั้งคำถาม หรือตั้งข้อสงสัย
4. หมวกสีเหลือง หมายถึง การมองในแง่ดี เต็มไปด้วยความหวัง
5. หมวกสีเขียว หมายถึง การคิดอย่างสร้างสรรค์ คิดแก้ปัญหา
6. หมวกสีฟ้า หมายถึง การคิดอย่างมีระบบระเบียบ

การนำเทคนิคการอ่านแบบจับใจความมาใช้ร่วมกับกระบวนการคิดด้วยคำถามหมวกความคิด 6 ใบนั้น เริ่มจากครูและนักเรียนร่วมกันสืบเสาะหาข้อมูลเพื่อนำมาจัดทำเป็นเอกสารประกอบการเรียนเกษตรทฤษฎีใหม่ โดยใช้วิธีการ SQ3R มาใช้ คือเริ่มจากสำรวจข้อมูลต่างๆที่ได้มาจากหนังสือ อินเตอร์เน็ต ผู้รู้ในชุมชน จากนั้น จึงตั้งคำถามในประเด็นประเด็นที่สนใจ แล้วจึงอ่านอย่างละเอียดเพื่อเลือกนำข้อมูลที่ได้มาใช้ ส่วนการท่องจำและทบทวนนั้นจะนำไปใช้ในช่วงลงมือปฏิบัติจริง ซึ่งเป็นการทบทวนความรู้ในขณะลงมือทำ

เมื่อจัดทำเอกสารประกอบการเรียนเสร็จแล้ว ก็นำมาใช้ในฐานเกษตรทฤษฎีใหม่ทั้งหมด 11 ฐาน คือ ฐานการปลูกยางพารา ฐานการปลูกหญ้าแฝก ฐานการปลูกไม้ดอกไม้ประดับ ฐานการปลูกหญ้าเลี้ยงวัว ฐานการปลูกข้าว ฐานการปลูกกระท้อน ฐานการปลูกผักสวนครัว ฐานการเพาะเห็ด ฐานการทำปุ๋ยหมัก ฐานการทำน้ำส้มควันไม้ และฐานการทำน้ำยาล้างจาน

หลังการทำโครงการ โรงเรียนบ้านเตง (เรือนจุลประชาสรรค์) กลายเป็นแหล่งเรียนรู้อย่างแท้จริง มีการอบรมใหญ่ให้แก่นักเรียน ผู้ปกครอง และคนในชุมชนที่มีความรู้เกี่ยวกับการเกษตรในแต่ละด้าน ได้มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้เกษตรทฤษฎีใหม่ โดยการเรียนรู้ไปตามฐานต่างๆจนครบทั้ง 11 ฐาน

ส่วนคำถามหมวกความคิด 6 ใบ มีการนำมาใช้ในช่วงเข้าแถวเคารพธงชาติ โดยครูจะเป็นคนกำหนดว่า วันนี้จะเลือกหมวกสีอะไรมาใช้เป็นคำถาม เช่น หากวันนี้จะเรียนรู้เรื่องหญ้าแฝก ประธานนักเรียนจะหยิบสลาก ใครถูกเลือกจะมาตั้งคำถามที่เป็นหมวกสีต่างๆตามที่ครูกำหนด เช่น หากเป็นหมวกสีขาว คำถามต้องเกี่ยวข้องกับข้อเท็จจริง นักเรียนอาจตั้งคำถามว่า “ใบของหญ้าแฝกมีลักษณะอย่างไร” หรือถ้าเป็นสีดำ คำถามต้องเกี่ยวข้องกับการตั้งข้อสงสัยหรือคำถาม เช่น “ทำไมต้นหญ้าแฝกที่ปลูกไว้จึงเหี่ยว” ใครที่ถามคำถามตรงกับหมวกที่ครูยกมาก็จะได้รับคะแนนสะสม และจะมอบประกาศนียบัตรและรางวัลให้ในช่วงวันเด็ก

กิจกรรมต่างๆเหล่านี้ ทำให้เด็กคิดเป็น ทำเป็น จากเมื่อก่อนไม่ผ่านการประเมินด้านอัตลักษณ์และความคิดสร้างสรรค์ ทุกวันนี้ได้รับการประเมินในเกณฑ์ดีมาก โดยเฉพาะในเรื่องความคิดสร้างสรรค์ เด็กๆกล้าคิด กล้าแสดงออกมากขึ้น รู้จักวิธีแก้ไขปัญหาได้อย่างสร้างสรรค์